نقد تاریخنگارانه "کتاب مسلمانان و نگارش تاریخ" اثر عبدالعلیم عبدالرحمن خضر

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران،ایران

چکیده

 پژوهش پیش­رو با رویکردی انتقادی و تفسیری به بررسی انتقادی تاریخنگارانه "کتاب مسلمانان و نگارش تاریخ" پرداخته­است. سوال اصلی عبارت آن است که کتاب در دست بررسی چگونه به مفاهیم پایه­ای فلسفه تاریخ نزد مسلمانان پرداخته است؟ یافته­های پژوهش حاکی از آن است که خضر در بررسی مفهوم تاریخ دچار تناقض شده؛ چرا که در جایی تاریخ را به مثابه گذشته­ای عینی تعریف کرده و در جایی دیگر تاریخ را برساخته ذهن مورخان دانسته است. دیگر اینکه تلقی خضر از تاریخ اسلام بر پایه تاریخنگاری قدسی و جبرگرایی تاریخی است.  که در آن وظیفه مورخان مسلمان، برآورد خواست و مشیت الهی است. در این تلقی نقش زبان، بافت و زمینه در بررسی کنش­ها و اندیشه­های مورخان نادیده گرفته­شده­است. از سوی دیگر خضر، بر عینیت­گرایی مسلمانان و بی­طرفی آنها در گزارش تاریخ تاکید دارد، که امری بعید می­نماید و ذهن مورخ همواره امری دخیل در ضبط و ثبت تاریخ است. دیگر آنکه خضر بر آن است که نقش قهرمان را در تاریخ اسلام انکار کند، در حالیکه قهرمان­پروری در برخی جاها قابل اثبات می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آبرامز، فیلیپ (1395)، جامعه شناسی تاریخی، ترجمه منصوره لولاآور و غلامرضا جمشیدیها، تهران، دانشگاه تهران
ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد(1419ق)، تفسیرالقران العظیم، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز.
ابن خلدون، عبدالرحمن(1383)، العبر، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران : مطالعات فرهنگی.
ابن سعد بغدادی، محمد (1374)، طبقات الکبری،ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران،فرهنگ و اندیشه.
ابن طباطبا،صفی الدین محمد(1384)،الفخری، ترجمه وحید گلپایگانی، تهران، علمی و فرهنگی.
اچ.کار، دبلیو(1351)، تاریخ چیست، ترجمه حسن کامشاد، تهران، خوارزمی.
ادواردز، پل (1375)، فلسفه ی تاریخ، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
آرام،محمد باقر(1386)، اندیشه تاریخنگاری عصر صفوی،تهران، امیرکبیر.
استنفورد، مایکل (1386)، درآمدی بر تاریخ پژوهی،ترجمه مسعود صادقی، تهران، سمت
امیراقدم و برجی، ریما و حسن(1393)، رویکرد تفسیری بافت گرایی و کاربرد آن در تفسیر متون دینی(قرآن ) و متون حقوقی(قرآن)، دانشنامه حقوق و سیاست، سماره 21، تابستان.
بشلر، ژان (1370)، ایدئولوژی چیست، ترجمه علی اسدی، تهران، شرکت سهامی انتشار
پمپا، لئون (1377)، چهارچوب­های اساسی فلسفه­ی تاریخ، ترجمه حسینعلی نوذری، مجله تاریخ معاصر ایران، سال دوم،زمستان، شماره 8، ص90-136
توین بی، آرنولد(1336)، نظری به تاریخ، ترجمه سهیل آذری، تهران، نور جهان.
الجابری، محمد عابد (1389)، نقد عقل عربی، ترجمه سید محمد آل مهدی، تهران، نسل آفتاب
جنکینز، کیت (1387) بازاندیشی تاریخ، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران، آگه
چایلد،گوردون،تاریخ(1375)،بررسی نظریه­های درباره ی تاریخ گرایی،ترجمه محمد تقی فرامرزی،تهران،مازیار.
خضر، عبدالعلیم عبدالرحمن (1389)، مسلمانان و نگارش تاریخ، ترجمه صادق عبادی، تهران، سمت
دینوری، احمد بن داود (1371)، اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
صالحی نیا،مریم(1394)، قدسیت و ساختار،تهران:نگاه معاصر.
طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ طبری(1363)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر.
فرکلاف، نورمن(1379)، تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه گروه مترجمان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قمی،شیخ عباس(1382)، تتمة المنتهی فی وقایع ایام الخلفاء،قم،انتشارات دلیل ما.
کالینگوود، ار.جی(1390)، اصول تاریخ، ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی، تهران، نی
مانزلو، آلن (1394)، واساخت تاریخ، ترجمه مجید مرادی سده، تهران، پژوهشکده ی تاریخ اسلام
محمدپور، احمد (1396)، تاریخ به روایت فلسفه، تهران، لوگوس
مسعودی، علی بن حسین(1387)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی.
مقدسی، مطهر بن طاهر(1390)، آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه.
مکالا، سی. بین (1387) بنیادهای علم تاریخ (چیستی و اعتبار شناخت تاریخی)، ترجمه احمد گل محمدی، تهران، نی
نیچه و دیگران (1379) هرمنوتیک مدرن، ترجمه بابک احمدی و دیگران، تهران، مرکز
نیچه، فردریش(1392)، اراده قدرت، ترجمه مجید شریف،تهران، جامی.
الیاده،میرچا(1374)،رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران:سروش.
الیاده،میرچا(1389)، دین پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، دفتر اول،ترجمه بهاء الدین خرمشاهی،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یعقوبی، احمدبن ابی واضح(1385)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، نشرعلمی فرهنگی.
یورگنسن و فیلیپس،ماریان و لوئیز(1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نی.