نقد کتاب حیات علمی در روزگار سامانیان

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی وواحد علوم و تحقیقات تهران ایران

چکیده

شکوفایی فرهنگ و تمدن در روزگار سامانیان در هنگامه ای از تاریخ رخ داد که دنیای غرب در ورطۀ ظلمت قرون وسطایی گرفتار و اندیشه های خلاق، در شولای تعصبات کلیسایی قرار داشت. امیران سامانی با بسط آزاداندیشی و اشاعۀ تسامح و تساهل فکری، بویژه توسل به فرهنگ اسلامی و تمسک به تمدن ایرانی، به تکوین رستاخیزی خردورزانه برآمدند که شاهکارهایی چون شاهنامه و ظهور صدها اندیشمند چون ابن سینا ، بیرونی، فردوسی و رازی، دستاورد آن شد.
     اما پژوهشهای پیرامون روزگار سامانیان آنقدر اندک است که باید از انتشار آثاری چون کتاب ذنون ثامری استقبال کرد؛ ولیکن از توصیف و نقادی آن نیز نباید غفلت کرد.
      در نقد و ارزیابی شکلی این کتاب می توان گفت تلاش فراوانی از سوی مولف و مترجمین صورت پذیرفته است و از صفحه آرایی، ترجمه روان، فصل بندی شکیل، ناشر معتبر و... برخوردار است. لیکن در نقد محتوایی کتاب نقاط ضعف چندی همچون ملی گراییِ مولف، تحلیل های سطحی، فقدان استفاده از منابع اصلی، و عدم وصول به اهداف موضوع پژوهش قابل ملاحظه است. رویکرد پژوهش در این مقاله تحلیلی – انتقادی و مبتنی بر تطبیق با منابع مرتبط زمانی و مکانی معتبر دوره مزبور، و بیان پاره ای پیشنهادات می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذرنوش، آذرتاش (1385).چالش میان فارسی و عربی سده های نخست، تهران ، نی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1394). دانشنامه علایی. با مقدمه وتصحیح محمد معین، تهران ، مولی.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (1386). التفهیم. به تصحیح جلال الدین همایی، تهران ، هما.
اخوینی بخاری، ابوبکر ربیع بن احمد (1371). هدایه المتعلمین فی الطب. باهتمام جلال متینی، مشهد. دانشگاه مشهد.
اذکایی، پرویز (1374): ابوریحان (افکار و آراء)، تهران، طرح نو.
افشار، ایرج (1390). کتابشناسی فردوسی و شاهنامه، تهران، میراث مکتوب.
بلعمی، ابوعلی محمد (1368). تاریخنامه طبری، تصحیح محمد روشن، تهران، نشر نو.
جمیلی، رشید (1385). نهضت ترجمه در شرق جهان اسلام در قرن 3و4 هجری، ترجمه صادق آئینه وند، تهران، سمت.
جوده، جمال (1382). اوضاع اجتماعی- اقتصادی موالی در صدر اسلام، ترجمه جباری - زمانی، تهران، نشر نی.
داوری اردکانی، رضا (1374). فارابی، تهران ، طرح نو.
ثامری، احسان ذنون (1393). علم در عصر سامانی: تاریخ فرهنگی خراسان و ماوراءالنهر در قرن سوم و چهارم هجری. ترجمه عبدالحلیم مطرقی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ثامری، احسان ذنون (1394). حیات علمی در روزگار سامانیان: تاریخ فرهنگی خراسان در قرون سوم و چهارم هجری، ترجمه جمال اشرفی، تهران، علمی و فرهنگی.
رحمانی ولوی، مهدی (1383). تاریخ علمای بلخ، 2 جلد، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
رنجبر، ملینا (1397). بررسی کتاب و کتابخانه در روزگار سامانیان، بجنورد، دُّر قلم.
ریاحی، محمد امین (1387). فردوسی، تهران ، طرح نو.
زارعیان، یلدا (1391). اسلام و توسعه علمی در ایران، مشهد، پژوهش توس.
سجستانی، ابویعقوب (1358). کشف المحجوب، تهران، طهوری .
سعید الشیخعلی، صباح ابراهیم (1362). اصناف در عصر عباسی، ترجمه هادی عالم زاده، تهران، نشر دانشگاهی.
شعردوست، علی اصغر (1378). نامه آل سامان، تهران، مجمع علمی تمدن، تاریخ و فرهنگ سامانیان.
عوض، محمد مونس احمد (1393). گستره تمدن اسلامی در قرون میانی، ترجمه عبدالله ناصری، تهران، اطلاعات.
فارابی، محمد بن محمد (1375). کتاب موسیقی کبیر، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
قربانی، ابوالقاسم (1375). زندگینامه ریاضیدانان دوره اسلامی (از سده 3 تا 11 هجری)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
لطفی پور، زهرا (1394). شاخص های علمی و اجتماعی نهضت اخوان الصفا در قرون سوم و چهارم ، تهران، ائلشن.
گمنام (1362). حدودالعالم من المشرق الی المغرب، بکوشش منوچهر ستوده ، تهران، طهوری.
ملا احمد، میرزا (1395). سیری در عالم ایران شناسی، به تصحیح جواد هروی، تهران، گلبرگ.
میسری (1366). دانشنامه حکیم میسری درعلوم پزشکی، به اهتمام برات زنجانی، تهران، موسسه مطالعات اسلامی.
ناجی، محمدرضا (1378).تاریخ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان، تهران، مجمع علمی تاریخ و فرهنگ سامانیان.
ناجی، محمدرضا (1386). فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان، تهران، امیرکبیر.
هروی، جواد (1371). ایران در زمان سامانیان، با مقدمه اسماعیل رضوانی، مشهد، نوند.
هروی، جواد (1380) . تاریخ سامانیان عصر طلایی ایران بعد از اسلام، تهران، امیرکبیر.
 هروی، جواد (1398). « واکاوی رویکرد تاریخ پژوهان معاصر تاجیکستان به حکومت سامانیان» ، فصلنامه تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهراء، دوره 29 ، ش 24 .
هروی، موفق الدین ابومنصور علی (1389). الابنیه عن حقایق الادویه، به تصحیح احمد بهمنیار، تهران، دانشگاه تهران.
حیات علمی در روزگار سامانیان( ثامری، احسان ذنون : حیات علمی در روزگار سامانیان؛ تاریخ فرهنگی خراسان در قرن سوم و چهارم هجری ، ترجمۀ جمال اشرفی، تهران، علمی و فرهنگی، 297 صفحه، چاپ اول، 1394.)